Μήπως έχεις συναντήσει κατά τη διάρκεια των σπουδών σου τον όρο «γκρίζα βιβλιογραφία» και δεν έχεις καταλάβει τι ακριβώς είναι; Η γκρίζα βιβλιογραφία αφορά την πληροφορία που δεν έχει δημοσιευθεί από παραδοσιακά εμπορικά εκδοτικά κανάλια (π.χ. εκδοτικούς οίκους). Μπορεί να βρεθεί σε πολλές μορφές, όπως κυβερνητικές εκθέσεις, στατιστικά στοιχεία, newsletters, infographics, white papers, κλπ. Παρόλο που δεν έχει περάσει από επίσημο έλεγχο, η πληροφορία αυτή μπορεί να αποτελέσει σημαντική πηγή για ακαδημαϊκές έρευνες ή εργασίες, αν την αξιολογήσεις σωστά. Πάμε να δούμε αναλυτικά πού μπορείς να βρεις τη γκρίζα βιβλιογραφία και πώς να την αξιοποιήσεις.
Στο άρθρο αυτό θα δούμε:
Τι είναι η γκρίζα βιβλιογραφία
Ένας ορισμός ευρέως αποδεκτός από την ακαδημαϊκή κοινότητα είναι αυτός του Third International Conference on Grey Literature in 1997 (ICGL Luxembourg definition, 1997 – Expanded in New York, 2004), ο οποίος ορίζει την γκρίζα βιβλιογραφία ως «πληροφορία που έχει παραχθεί από κυβερνητικούς, ακαδημαϊκούς ή επιχειρηματικούς κλάδους σε ηλεκτρονική και έντυπη μορφή, αλλά δεν ελέγχεται από εμπορικό εκδοτικό οργανισμό, δηλαδή η έκδοσή της δεν ήταν ο κύριος σκοπός της πηγής που έχει παράγει την πληροφορία».
Η πληροφορία αυτή παράγεται συνήθως από κυβερνητικούς ή μη-κυβερνητικούς οργανισμούς, εταιρείες από διάφορες βιομηχανίες, ή ανεξάρτητα γραφεία, είτε για δική τους χρήση είτε για να τη μοιραστούν με το ευρύτερο κοινό, χωρίς τις καθυστερήσεις και τους περιορισμούς της εμπορικής ή ακαδημαϊκής έκδοσης. Γι’ αυτό, η γκρίζα βιβλιογραφία συχνά μπορεί να είναι πιο πρόσφατη και ενημερωμένη, από ό,τι η βιβλιογραφία που προέρχεται από ακαδημαϊκές εκδόσεις. Ωστόσο, ακριβώς επειδή η γκρίζα βιβλιογραφία δεν περνάει από κάποια επίσημη διαδικασία ελέγχου, η ποιότητά της μπορεί να ποικίλει. Γι’ αυτό είναι σημαντικό, να γίνεται προσεκτική αξιολόγηση των πηγών αυτών.
Γκρίζα βιβλιογραφία: Πλεονεκτήματα
Η γκρίζα βιβλιογραφία μπορεί να αποτελέσει πολύ σημαντική πηγή έρευνας, καθώς:
- Καταγράφει ευρήματα σε εξειδικευμένες ή αναδυόμενες ερευνητικές περιοχές, αλλά και ερευνητικά ευρήματα που μπορεί να παράγουν μηδενικά ή αρνητικά αποτελέσματα – τα οποία μπορεί να μην δημοσιεύονται από τους εμπορικούς εκδότες, καθώς εκείνοι ενδέχεται να έχουν μια στρατηγική δημοσίευσης προσανατολισμένη περισσότερο στο κέρδος.
- Μπορεί να είναι πιο επίκαιρη από την επίσημα δημοσιευμένη ερευνητική βιβλιογραφία, η οποία μπορεί να πάρει χρόνο για να περάσει από κατά καιρούς μακροχρόνια διαδικασία αξιολόγησης.
- Καθιστά διαθέσιμο περιεχόμενο από ένα ποικίλο φάσμα συγγραφέων και ιδρυμάτων, αφού δεν είναι όλοι σε θέση να δημοσιεύουν μέσω εμπορικών οδών.
Γκρίζα βιβλιογραφία: Μειονεκτήματα
Υπάρχουν ορισμένα σημεία τα οποία θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όσον αφορά τη γκρίζα βιβλιογραφία, όπως:
- Οι πηγές της γκρίζας βιβλιογραφίας ποικίλουν σε πολύ μεγάλο βαθμό όσον αφορά την ποιότητά τους.
- Οι ακαδημαϊκές δημοσιεύσεις, όπως βιβλία ή περιοδικά, περνούν από επίσημη διαδικασία επεξεργασίας και υπόκεινται προσεκτική και ενδελεχή εξέταση. Αυτό δεν ισχύει για όλο το υλικό της γκρίζας βιβλιογραφίας και γι’ αυτό απαιτείται προσοχή στη χρήση της και αξιολόγηση τόσο του περιεχομένου όσο και της εγκυρότητας των πηγών.
- Η γκρίζα βιβλιογραφία δεν έχει εκδοθεί επίσημα και γι’ αυτό η ζωή της μπορεί να είναι σύντομη. Για παράδειγμα, μία αναφορά ή έρευνα μπορεί να έχει αναρτηθεί σε ένα website ή ένα blog και έπειτα από κάποιο διάστημα να μην είναι πλέον προσβάσιμη.
Γκρίζα βιβλιογραφία: Αξιολόγηση
Όπως αναφέραμε, επειδή η γκρίζα βιβλιογραφία δεν περνάει από επίσημη εξέταση και διόρθωση, είναι σημαντικό να την αξιολογήσεις προτού τη χρησιμοποιήσεις για κάποια εργασία ή έρευνα. Μπορείς να χρησιμοποιήσεις μία απλή μέθοδος αξιολόγησης των πηγών, γνωστή ως AACODS, η οποία περιλαμβάνει τα εξής σημεία ελέγχου:
- Authority – Είναι γνωστός ο συγγραφέας; Διαθέτει βιβλιογραφία η πηγή;
- Accuracy – Φαίνεται να έχει ακολουθηθεί επιστημονική μεθοδολογία; Είναι ξεκάθαρος ο στόχος της πηγής;
- Coverage – Έχουν δηλωθεί ξεκάθαρα τυχόν περιορισμοί στην έρευνας, όπως χρονική περίοδος, γεωγραφική περιοχή, ομάδα πληθυσμού, κ.ά.;
- Objectivity – Είναι αντικειμενική η πηγή;
- Date – Πότε δημοσιεύθηκε; Έχει ενημερωμένη βιβλιογραφία;
- Significance – Είναι σημαντική πηγή για την έρευνα/εργασία σου;
Πηγές γκρίζας βιβλιογραφίας
Υπάρχουν μερικές πηγές στις οποίες μπορείς να βρεις υλικό γκρίζας βιβλιογραφίας και στην πλειοψηφία του, είναι ανοιχτό και προσβάσιμο. Παρακάτω έχουμε συγκεντρώσει τις πηγές που μπορείς να αξιοποιήσεις:
- Ιδρυματικό Καταθετήριο Επιστημονικών Εργασιών του ΑΠΘ (IKEE)
- Openarchives
- OAIster
- openAIRE
- openDOAR
- Open Grey
- Grey Literature Network Service
- NGO Search: Πρόκειται για μία Google Custom Search, η οποία αναζητά αποτελέσματα από εκατοντάδες websites Μη Κυβερνητικών Οργανισμών.
- IGO Search: Πρόκειται για μία Google Custom Search, η οποία αναζητά αποτελέσματα από εκατοντάδες websites Διεθνών Κυβερνητικών Οργανισμών, όπως το NATO και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ).
- Google Scholar: Υπάρχει κάποια γκρίζα βιβλιογραφία στο Google Scholar, κυρίως πτυχιακές ή διπλωματικές εργασίες.
Πώς να παραθέσεις γκρίζα βιβλιογραφία
- Μπορείς να παραθέσεις κανονικά τη γκρίζα βιβλιογραφία σε μία εργασία/έρευνα και να τη συμπεριλάβεις στη βιβλιογραφική ανασκόπηση, με τον ίδιο τρόπο/μέθοδο που παραθέτεις και μία επίσημα εκδομένη πηγή (με όνομα συγγραφέα, χρονιά έκδοσης και τίτλο), αρκεί να σιγουρευτείς ότι το υλικό είναι προσβάσιμο από όλους.
- Φρόντισε να έχεις σιγουρευτεί για την αυθεντικότητα του υλικού και να έχεις ελέγξει την πρωτοτυπία του περιεχομένου.
- Αν δεν υπάρχει όνομα συγγραφέα, χρησιμοποίησε τον οργανισμό/εταιρεία που έχει δημοσιεύσει την πληροφορία ως τον συγγραφέα.
- Αν δεν υπάρχει χρονιά δημοσίευσης, γράψε στη θέση της χρονιάς χ.χ. (σε ελληνικό κείμενο) ή n.d. (σε αγγλικό κείμενο).
- Ακολούθησε τις οδηγίες της μεθόδου βιβλιογραφικών αναφορών που χρησιμοποιήσεις για να δείξεις ότι η συγκεκριμένη πηγή αφορά γκρίζα βιβλιογραφία (σε ορισμένες μεθόδους παραπομπής, αυτό μπορεί να γίνει με μια διαφορετική μορφοποίηση στη γραμματοσειρά, π.χ. πλάγια γράμματα για τα επίσημα δημοσιευμένα έγγραφα και κανονική τυπογραφία για τη γκρίζα βιβλιογραφία).
Γκρίζα βιβλιογραφία: Μία σημαντική και πολύτιμη πηγή πληροφόρησης
Η γκρίζα βιβλιογραφία, δηλαδή υλικό όπως αναφορές, έρευνες, white papers, blog posts, παρουσιάσεις, infographics, newsletters, free press, που δεν έχει εκδοθεί από κάποιον εμπορικό εκδοτικό ή ακαδημαϊκό φορέα, αποτελεί μία πολύτιμη πηγή πληροφόρησης. Το υλικό αυτό καθιστά διαθέσιμο ένα μεγάλο εύρος πληροφορίας από μία ποικιλία πηγών, κάτι το οποίο συμβάλλει σημαντικά σε κάθε νέα έρευνα/μελέτη και θέτει τις βάσεις για περαιτέρω εξερεύνηση συγκεκριμένων θεμάτων.
Η γκρίζα βιβλιογραφία, αν και χρήσιμη, δεν έχει υποστεί εξέταση και διόρθωση από επίσημους φορείς και γι’ αυτό η χρήση της θα πρέπει να γίνεται με προσοχή και έπειτα από αξιολόγηση της αυθεντικότητας και εγκυρότητας του συγγραφέα και του περιεχομένου. Μπορείς, ωστόσο, να βρεις εύκολα υλικό γκρίζας πληροφορίας και, αφού το αξιολογήσεις, να το συμπεριλάβεις στην εργασία σου με τη σωστή παράθεση. Και μην ξεχνάς, αν χρειαστείς βοήθεια με τη συγγραφή και την παρουσίαση κάποιας εργασίας, οι έμπειροι writers της iziPen είναι πάντα στη διάθεσή σου. Περιέγραψε το θέμα και λάβε άμεσα Δωρεάν Κοστολόγηση, με ένα κλικ στο παρακάτω κουμπί.
